Gazeteci, roman, öykü, oyun ve fıkra muharriri Tarık Buğra, vefatının 29’uncu yılında anılıyor.
Ağır ceza reisi Erzurumlu Mehmet Nazım Beyefendi ile Akşehirli Nazike Hanım’ın çocuğu olarak 2 Eylül 1918’de Akşehir’de dünyaya gelen Buğra, birinci ve ortaokulu burada tamamladı.
Tam ismi Süleyman Tarık Buğra olan ve edebiyata merakı küçük yaşlarda başlayan müellif, ortaokulun akabinde 1933’te yatılı öğrenci olarak İstanbul Lisesine girdi.
Lisede okurken Hakkı Süha Gezgin ve Pertev Naili Boratav üzere isimlerin öğrencisi olan Buğra, hocası Gezgin’in teşvikiyle birinci öykülerini yazmaya başladı.
“Tarık Nazım” takma ismiyle, öykü ve şiirler kaleme alan muharrir, okulun yatılı kısmı kapanınca Konya Lisesine geçerek 1936’da mezun oldu.
Okul masrafları için tezgahtarlık yaptı
İstanbul Üniversitesinin tıp ve hukuk fakültelerinde kısa müddetlerle eğitim gören Tarık Buğra, yaklaşık 3 yıl süren askerlik vazifesinin akabinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okurken okul masraflarını çıkarmak için tezgahtarlık ve muallim muavinliği yaptı.
“Oğlumuz” kıssası Mehmet Kaplan tarafından “Cumhuriyet Gazetesi Yunus Nadi Öykü Yarışması”na gönderilerek ikincilik mükafatı kazanan Buğra, 1949’da Akşehir’de babasıyla Nasreddin Hoca gazetesini çıkarmaya başladı.
Usta müellif, 1952’de babasının vefatı üzerine gazeteyi elden çıkararak İstanbul’a döndü ve Milliyet gazetesi bünyesinde profesyonel gazetecilik hayatına adım attı.
Gazetede Abdi İpekçi, Reşat Ekrem Koçu ve Peyami Safa ile çalışma imkanı bulan Buğra’nın fakir hayatını yansıttığı yazıları farklı mecralarda da yayımladı.
Jale Baysal ile 1950’de dünya meskenine giren Buğra çiftinin 1951’de kızları Ayşe dünyaya geldi. Baysal ile 18 yıl sonra boşanan edebiyatçı, 8 Eylül 1977’de öykü muharriri Hatice Bilen ile ikinci evliliğini yaptı.
Ankara’da Yenigün gazetesinde genel yayın müdürü olarak vazife yapan, tıpkı yıl Vatan gazetesinde yazı işleri müdürlüğü verilmesine karşın Milliyet gazetesinin teklifiyle spor sayfalarının başına getirilen Buğra, kısa müddette yaptığı iş değişikliklerine Tercüman, Yeni İstanbul ve Türkiye gazetelerini de ekledi.
Dil, edebiyat ve sanat mevzularına yazılar kaleme aldı
Tarık Buğra’nın lisan, edebiyat ve sanat mevzularına da yer verdiği yazıları ilgi görürken, gazetelerde düzenlediği sanat sayfalarında tiyatro tenkitleri yaptı. Haftalık Yol mecmuasını çıkaran deneyimli müellifin gazeteciliğe ilgisi 1983 sonuna kadar devam etti.
Tercüman’da çalışırken enfarktüs geçirip emekliliğini isteyen, sonrasında ise edebiyat çalışmalarına yük veren Buğra, Çınaraltı ve İstanbul mecmualarında öyküler yazdı.
Hikayelerinde daha çok yakın etraf, aile hayatı ve sevda ilgilerine ağırlaşırken, kasaba öykülerinin birinci hoş örneklerini verdi.
Olaylardan çok atmosferi anlattığı öykü ve romanlarında hüzne büyük yer veren Buğra, roman dünyasında Küçük Ağa yapıtıyla sağlam ve sarsılmaz bir yer edindi.
Romanları Yücel Çakmaklı tarafından televizyona uyarlandı
Yazar, Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarını anlattığı “Osmancık” romanında devleti kuran irade, şuur ve karakterin analizini yaparak doğallığına ehemmiyet verdi ve roman kahramanlarını idealize etmedi.
Tarık Buğra, büyük bir sanatkarın içinde doğduğu toplumun kıymetlerine bağlı olması ve bu pahaları yapıtlarında ele alması gerektiğini düşünerek, insanı manaya konusunda üniversal bakış geliştirdi.
Toplumsal olayların insanlarda sebep olduğu değişmeleri ve reaksiyonları belirlemeye ihtimam gösterdiği yapıtlarıyla okuyucunun ilgisini çeken Buğra’nın Küçük Ağa yapıtı 1983’te Yücel Çakmaklı tarafından televizyona uyarlandı ve TRT’de izleyiciyle buluştu. Çakmaklı, 1988’de de “Osmancık” kitabını televizyon dizisi olarak yeniden TRT’de izleyiciyle buluşturdu.
Devlet Sanatkarı unvanını aldı
Osmanlı’nın kuruluş yıllarını anlattığı Osmancık romanıyla 1985’te Ulusal Kültür Vakfı Edebiyat Armağanı’nı, Yağmur Beklerken romanıyla da 1989’da Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü’nü kazanan Buğra, 1991’de Devlet Sanatkarı unvanını aldı.
Buğra, 1993’te Akçay’da tatildeyken rahatsızlandı, bir ay sonra müellife kanser teşhisi konuldu. Çapa Tıp Fakültesi’nde gerçekleştirilen ameliyatın akabinde yaklaşık 4 ay daha yaşayan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994’te vefat etti ve cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’nda bulunan mefdun olan annesi Nazike Hanım’ın yanına defnedildi.
Tarık Buğra’nın yapıtlarından kimileri şöyle:
Roman: “Siyah Kehribar”, “Küçük Ağa”, “Küçük Ağa Ankara’da”, “İbişin Rüyası”, “Firavun İmanı”, “Gençliğim Eyvah”, “Dönemeçte”, “Yalnızlar”, “Yağmur Beklerken”, “Osmancık”
Hikaye: “Oğlumuz”, “Yarın Diye Bir Şey Yoktur”, “İki Uyku Arasında”, “Hikayeler”
Tiyatro: “Ayakta Durmak İstiyorum”, “Akümülatörlü Radyo”, “Yüzlerce Çiçek Birden Açtı”
Fıkra ve Deneme: “Gençlik Türküsü”, “Düşman Kazanmak Sanatı”, “Politika Dışı”
Kaynak: Son Dakika
