Tapu ve Kadastro Arşiv Dairesinin güçlü koleksiyonlarından uzmanlarca derlenen “Toprağın Hafızası” standı, Büyük Çamlıca Mescidi Stant Salonu’nda sanatseverleri ağırlıyor.
Sergi, arşiv dokümanları aracılığıyla insan-toprak alakasına ve bu münasebetin tarihî sürekliliğine ışık tutuyor.
Belgelerin ilişkin olduğu kültür dünyasının, medeniyet tasavvurunun ve insan öykülerinin ziyaretçilerle buluşması ismine hazırlanan stantta, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte düzenlenmiş tapu kayıtları, vakfiyeler ve öteki mülkiyet dokümanları yer alıyor.
“Yaklaşık iki aylık çalışmayla sergiyi hazırladık”
Serginin küratörü Hasan Mert Kaya, AA muhabirine, stant fikrinin Ankara’da Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığına yaptıkları ziyaret sonucu ortaya çıktığını söyledi.
Kurumun kendi bünyesinde kalıcı teşhir alanı olduğunu belirten Kaya, “O kalıcı teşhir alanını gördüğümüzde çok etkilendik. Bu türlü bir stant yapma planı doğdu. Bunu kurumla paylaştık. Kurumun da şu an çağdaş tapu düzenlemeleri, 3 boyutlu tapu, web tapu, dijital tapu üzere yeni atılımları ve kent planlamaları üzerine önemli çalışmaları var. Bu çalışmalar kapsamında düzenlenen basın lansmanıyla bugün görmüş olduğunuz bu standın küçük özeti halinde stant yaptık. O stant çok beğenildi. Oradan da cüret alarak hakikat yolda olduğumuzu düşündük. Ankara’da kurumun bünyesinde kalan bu yapıtların daha çok ziyaretçi tarafından bilinmesi ve kamuoyuyla paylaşılması niyetiyle yola çıktık. Yaklaşık iki aylık çalışmayla sergiyi hazırladık.” dedi.
Sergideki en eski evrakların Anadolu’da Hitit, Asur ve Yeni Asur devrine uzandığına işaret eden Kaya, şöyle devam etti:
“Ayrıca, Roma İmparatorluğu ve Antik Mısır devrine ilişkin birtakım dokümanlar de mevzumuzla ilgili olarak ziyaretçilerle buluşturuluyor. Akabinde Osmanlı devrine başlıyoruz. Osmanlı devrini aslında çeşitli evreler altında inceliyoruz. Bununla birlikte ‘erken devir Osmanlı Tapu Teşkilatı neydi, nasıl algılanmıştı ve nasıl düzenlenmişti’, ‘İstanbul’un Fethi sonrasında nasıl teşkilatlanma oldu’, ‘İstanbul nasıl düzenlendi’den sonra gelişen teknoloji ve batıdaki kadastro anlayışının yaygınlaşmasıyla 19. yüzyıldan itibaren ‘Osmanlı, kadastro kavramını nasıl algılamış ve nasıl kendi içerisinde bunu uygulamış’, görüyoruz. Osmanlı’da birinci tapu Defter-i Hakani olarak başlıyor. Onun öncesinde bir Defterhane-i Amire var, daha sonra Defter-i Hakani var. Ondan sonra Cumhuriyet’in erken döneminde Tapu Umum Müdürlüğü ve ondan sonra Tapu Genel Müdürlüğüne dönüşüyor. Bu türlü bir serüvenin dokümanlarını ziyaretçilerle buluşturuyoruz.”
“Her vakit her yerde görülemeyecek derecede değerli belgeler”
Kaya, en çarpıcı doküman olan Ayasofya’nın fetih sonrası şahsen Fatih Sultan Mehmet tarafından düzenlenen vakfiyesinin de standın girişinde ziyaretçileri karşıladığını söz etti.
Bu vakfiyede Ayasofya’nın fetihten sonra gerekli bakımların nasıl yapılacağına dair bilgilerin yer aldığını aktaran Kaya, şunları kaydetti:
“Binanın gereksinim duyacağı maddi kaynağın nasıl temin edileceğini düzenleyen, Ayvalık’taki bir zeytinliğin zeytinyağının satışından elde edilen gelirin mescide ayrılması üzere İstanbul’da falanca yerdeki bir hanın dükkanlarının kira gelirinin tekrar Ayasofya’nın sarfiyatlarına sarf edilmesi üzere orada çalışanların maaşlarının ne kadar olacağı ve nasıl ödeneceği üzere mevzuları ayrıntılarıyla açıklayan bir doküman. Bu da aslında Osmanlı’nın önemli bir vakıf medeniyetinin oluşunun ve İstanbul’a da ne kadar kıymet verildiğinin, İstanbul özelinde de Ayasofya’ya nasıl değer verildiğinin çok somut dokümanı niteliğinde.”
Kaya, Osmanlı’da devletin birçok resmi dokümanında bir taraftan işin ciddiyeti korunurken, bir taraftan da o dokümanın devrin ruhunu yansıtan birtakım tezhip özellikleri taşıdığına dikkati çekti.
Dönemin süsleme anlayışını yansıtan birtakım desenler ile nakışlarla oluşturulmuş dokümanların de stantta yer aldığını belirten Kaya, “Bezmialem Valide Sultan’ın defteri var. Vakfiyesi inanılmaz hoş ve tam da o devri yansıtan rokoko bezemelerle oluşturulmuş inanılmaz bir defter. Tekrar sultanların azametini yansıtan görkemli tuğralar var. O tuğralar ile bu evraklar hakikaten göz kamaştırıyor. Bu dokümanların bir özelliği, her vakit her yerde görülemeyecek derecede değerli evraklar olması. Şu an İstanbul’a getirilmiş olmasının nitekim koleksiyonerler, sanatseverler, sanat tarihçileri, kent araştırmacıları ve kent plancıları için çok değerli olacağını düşünüyorum.” değerlendirmesini yaptı.
“Bu eserler bu topraklara aidiyetimizin manevi tapuları niteliğinde”
Kaya, bu dokümanların koruma edilmesi, korunması ve geleceğe aktarılması konusunun değerine işaret ederek, “Tapu Kadastro Teşkilatının bu mevzuda çok önemli ve çok profesyonel ünitesi var. Ben o insanlara ‘belleğin muhafızları’ diyorum. Çok değerli yaptıkları çalışmalar. Hepsine tekrar tekrar çok şükran ve minnetlerimi sunuyorum. Zira nitekim ilişkin olduğumuz kültür ve medeniyet dünyasının pahalarını, dokümanlarını değerli tamiratlarla, onarım ve konservasyonlarla 100-150 yıl daha geleceğe taşımış oluyorlar.” diye konuştu.
Sergi kapsamında evrakların onarım ve konservasyonlarının hangi gereçlerle nasıl yapıldığının yeniden stant alanında uzmanlarca her gün workshop formunda anlatıldığını söyleyen Kaya, ayrıyeten stantta çocuklar ve gençler için dijital eşleştirme oyununun yer aldığını aktardı.
Hasan Mert Kaya, “Anadolu coğrafyasına ilişkin 10 tane çok özel eser var. Bu eserler bizim nitekim bu topraklara aidiyetimizin manevi tapuları niteliğinde. Gelenler bunları eşleştirerek bir ortaya getiriyor. 10 tane yapıtı eşleştirdiği vakit bir evrak çıkıyor. O yapıyla ilgili tapusu çıkıyor ve onun hakkında bilgiler veriyor. Sonunda da sembolik bir Ayasofya tapusuyla uğurluyoruz ziyaretçimizi. Çocuklar ve bilhassa gençler, yetişkinler de bayağı ilgi gösteriyor.” tabirlerini kullandı.
Yoğun ilgiden ötürü sergiyi İstanbul’dan sonra Ankara ve Konya’ya götürmek istediklerini lisana getiren Kaya, sergiyi gezen kümelere eşlik eden İngilizce ve Arapça konuşan rehberlerin de olduğundan bahsetti.
Kaya, Fatih Sultan Mehmet’in 65 metre uzunluğundaki Ayasofya Vakfiyesi’ni merkeze alan bir stant planlamasında olduklarına da değinerek, “Ayasofya’nın birinci yapılışına yani İslam öncesi periyottan günümüze uzanan dokümanlar eşliğinde, merkeze bu vakfiyeyi alarak tüm dünyada anlatacağımız bir stant planlamamız var.” bilgisini paylaştı.
“Toprağın Hafızası” standı, 20 Haziran’a kadar ziyarete açık olacak.
Kaynak: Son Dakika
