Kahramanmaraş Belediyesi tarafından bu yıl beşincisi düzenlenen “Uluslararası Kahramanmaraş Şiir ve Edebiyat Günleri”nde edebiyatın farklı istikametleri ele alınıyor.
Program kapsamında “Küresel Edebiyat Sistemine İtiraz Etmek” başlıklı söyleşide, muharrir Kaan Murat Yanık, Ali Emre, Kolombiyalı şair Lauren Mendinueta ve Mustafa Akar konuşma yaptı.
Necip Fazıl Kısakürek Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen söyleşide müellif Ali Emre, edebiyat alanında hem Türkiye’de hem Müslümanların yaşadığı coğrafyalarda hem de başka ülkelerde global bir perdelemenin kelam konusu olduğunu söyledi.
Emre, global perdelemeye edebiyatla direnmenin mümkün olabileceğini belirterek, “Tematik düzlemde işlenecek bahislerde bir seçicilik var. İçerde bariyerler, barikatlar kurulmuş. Şiir, öykü, roman yazarken, deneme, inceleme konusunda ağırlaşırken işleyeceğiniz temalar üzerinde hâkim, baskın bir anlayış ve çeşitli dayatmalar var.” dedi.
Gençlerin yazarlığa varoluşçu sorunlarla başladığından bahseden Emre, şöyle devam etti:
“Bizde güya zihnimizin kenarında bir bölme vardır. Edebiyat illa ki öznel, sübjektif mevzulardan, buhranlardan, intihardan kelam etmelidir diye… Bu türlü yaptığı vakit müellif, edebi manada paha kazanacağını, tanınacağını, isminin parlayacağını ve öne çıkacağını varsayar. 1940- 1950’lerdeki edebiyata çalışarak, lisan konusunda, üniversal bakış konusunda zenginlikler getiren lakin birebir vakitte prangalar da vuran o varoluşçu baskının, öznelliğin ve sübjektif yaklaşımın hala devam ettiğini görüyoruz.”
Emre, İsrail’in Gazze’de ayrım gözetmeksizin ve zalimce sürdürdüğü atakların da bir biçimde insanlığın gündeminde olduğuna işaret ederek, “Şimdilerde bu mevzu üzerinde çalışıyorum. Son bir buçuk yıl içerisinde Kudüs’le, Gazze’yle ve Filistin direnişiyle ilgili yüze yakın kitap yazılmış ya da çevrilmiş. Bunun yıllarca biz eksikliğini yaşadık. Bir anne, kızı ona ‘Gazze’yle, Kudüs’le, Batı Şeria’yla ve Filistin direnişiyle ilgili şiirler okumak istiyorum’ deyince, üç, beş tane değil, bu hususta on binlerce eser örnek gösterebilmeli.” diye konuştu.
“Hz. İbrahim’in kıssasını çağdaş edebiyatta neden yazamıyoruz?”
Şair Mustafa Akar, çağdaş edebiyatta bu toprakların öyküsünün üretilemediği yorumunda bulunarak, şunları kaydetti:
“Alman edebiyatının en değerli muharrirlerinden Thomas Mann, Hz. Yakup ve Hz. Yusuf’un kıssasını İncil’e, Tevrat’a, Yeni Ahit ve Eski Ahit’e nazaran üç cilt yazdı. Biz Hz. İbrahim’in öyküsünü çağdaş edebiyatta neden yazamıyoruz? Putların içinde doğmuş, orada erginleşmiş, orada ‘seyri sülukunu tamamlamış’ Hz. İbrahim’in öyküsünü, çağdaş lisanla hem edebiyatta hem sinemada hem de dizi dünyasında neden üretemiyoruz. Kur’an-ı Kerim’in en uzun anlatılarından, kıssalarından olan Hz. Yusuf kıssası ki bence hepimizin hayatında her manasıyla çok önemli tarafları olan bir kıssa. Neden çağdaş edebiyat içerisinde bunları tekrar üretemiyoruz? Bunları teker teker konuşmak lazım.”
“Mukavemet gösterebileceğimiz şey daha düzgün yazmaktır, daha yeterli üretmektir”
Yazar Kaan Murat Yanık da sıradan bir köy papazına selam verilmediğinde başın belaya girebileceği devirlerde Avrupa edebiyatının merkezinde kilisenin çok büyük bir etkisi olduğundan bahsetti.
O periyot kilisenin istemediği hiçbir şeyin yayınlanmadığını aktaran Yanık, “Bizde yani Doğu toplumlarında, bunun içine tahminen Japonya ve Çin’i de dahil edebiliriz, o devir kuralları göz önüne alındığında, daha faydacılığa dayalı, insanları faziletli olmaya teşvik eden, hikmetli bir tarafı olan, en azından müelliflere bu tarafta telkin eden bir yapı vardı. Tekrar de Avrupa’daki o kilisenin baskın kültürü kadar edebiyata müdahaleci olmuyordu.” dedi.
Yanık, bugünkü ortamı kilise denetimindeki Avrupa edebiyatı periyoduna benzettiğini lisana getirerek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“O vakit kilisenin ve papazların denetim ettiği kültür sanat, edebiyat hayatı, bugün tanınan kültürün başında olan sayıları ne kadardır, nasıldır bunu tam olarak bilemeyiz ancak onların denetiminde yapılıyor. Hakikaten burada da çok açık faşizm örnekleri görüyoruz. Yalnızca edebiyatta değil, edebiyatın bir yansıması olarak dijital platformlarda yayınlanan dizilerde de bunu bariz bir formda görebiliyoruz. Toplum genel olarak bir şeye zorlanıyor ve dünyada şu anda olmayan tipte beşerler üretiliyor. Bu distopik, kablolu robotlar vesaireden fazla tam olarak yarı köpek, yarı erkek, yarı bayan, yarı ayakkabı üzere tuhaf bir şey. Geçmişte Yunanlılar bunu görse buradan da bir mitoloji üretebilecekleri kadar tuhaf haller. Bir ucube aslında ve bunu başarılı bir biçimde götürüyorlar. Edebimizin yetmeyeceği şeyler karşılığında bir fon sağlanıyor, dünyanın her tarafında bunu yaptılar. Bunlara direnç gösterebileceğimiz şey daha yeterli yazmaktır, daha düzgün üretmektir diye düşünüyorum. Hangi harfle isimlendirirsek isimlendirelim, Türkiye’de bir jenerasyon sorunu var ve bu jenerasyon lakin ve lakin muadillerinden daha hoş bir şey ürettiğiniz vakit size kulak verir.”
“Tamamlanmış bir tablo oluşturabilmek için anlatmaya devam etmemiz lazım”
Şair Lauren Mendinueta ise Nobel Edebiyat Ödüllü Kolombiyalı romancı, hikayeci ve oyun müellifi Gabriel Garcia Marquez’in kendine ilişkin, lokal bir kıssa anlatıyor olsa da oluşturduğu sembolik dünyanın birçok ülkede okur tarafından anlaşıldığını ve ilgi gördüğünü, bu manada da çevirinin değerli bir öge olduğunu söyledi.
Küreselleşmiş edebiyat anlayışının Avrupa merkezci bir bakış açısı olduğunu ve bu sistemde yalnızca birkaç isim ve ülkenin yer alabildiğine işaret eden Mendinueta, şunları anlattı:
“Kolombiya’da doğdum, büyüdüm ancak yaklaşık 18 yıldır Portekiz’de yaşıyorum. Birebir vakitte iki ülke ortasında memleketler arası geçiş yaptığım bir kültüre sahibim. Kendi çalışmalarımda da bunu görebiliyorum. Kolombiya’nın 40 bin nüfuslu çok küçük bir kentinden geliyorum. Buraya köy de diyebiliriz ve çok fazla şiddete maruz kalınan bir yer. Marquez’in doğup büyüdüğü Aracata’ya epeyce yakın. Marquez’in Macondo dediği o büyülü anlatısındaki yer de burası, yani Aracata. Buradan gelen bayan müelliflerin birinci kuşağının vakitle evrenselleşmiş bir seyahate çıktığını görebiliyorum. Evrenselleşmiş edebiyat vizyonu aslında Avrupa merkezci bir bakış açısı. Zira yalnızca Almanca, Fransızca ve İngilizceyi kapsıyor. Kendi yazarlarımızı, kendi öykülerimizi model olarak görmeyi bazen unutuyoruz. Kendi ülkemizdeki öyküleri yazmak, dünyayı anlamak, daha yeterli tamamlanmış bir tablo oluşturabilmek için anlatmaya devam etmemiz lazım.”
Kaynak: Son Dakika
