“2003 yılı tekerrür mü ediyor?” diye merak edenler olabilir.
İngiltere, 2003 yılında, ABD ile birlikte Irak’a yönelik son derece tartışmalı bir askeri harekata katılmıştı. Gaye, Irak’ı “kitle imha silahlarından” arındırmaktı. O silahların ise aslında yıllar evvel büsbütün yok edildiği ortaya çıkmıştı.
Bugün Ortadoğu’daki gelişmeler ışığında, ABD’nin en yakın lakin daha küçük ortağı olan İngiltere’nin bu durumdan bir biçimde etkileneceği neredeyse kesin. Şayet Donald Trump, İsrail’in İran’ın nükleer programını ortadan kaldırmasına yardımcı olmak gayesiyle Amerikan kuvvetlerini harekete geçirmeye karar verirse, İngiltere’ye ne üzere bir rol biçilecek?
Her şeyden evvel şunu belirtmek gerek: Bu İsrail-İran çatışmasında İngiltere, olayların merkezinde yer alan bir aktör değil.
İngiltere, G7 ülkeleriyle birlikte tansiyonun düşürülmesi davetinde bulundu. Lakin İsrail’in bu davetlere kulak asması pek mümkün değil.
Bunun sadece diplomatik nedenleri yok. Son periyotta İngiltere ile İsrail ortasındaki bağlar, Batılı ülkelerle birlikte iki İsrailli bakanın Batı Şeria’da Filistinlilere yönelik şiddeti teşvik ettikleri gerekçesiyle yaptırımlara tabi tutulması nedeniyle bozulmuş durumda.
Ama problem yalnızca bu değil.
İsrail, İran’ın tartışmalı nükleer programına yönelik askeri adımı atmak için artık vaktin geldiğine karar vermiş görünüyor. Artık müzakere periyodunun sona erdiğine inanıyor.
Hatta savlara nazaran İsrail, İran’a yönelik saldırısı hakkında İngiltere’yi evvelden bilgilendirmemiş. Bunun nedeni olarak ise İngiltere’yi “güvenilir bir ortak” olarak görmemesi gösteriliyor.
Yine de İngiltere’nin diplomatik alanda oynayabileceği bir rol var.
Özellikle de 2015 yılında imzalanan ve İran’ın nükleer tesislerine yönelik sıkı BM kontrollerini öngören, karşılığında yaptırımların hafifletildiği JCPOA (Ortak Kapsamlı Aksiyon Planı) nükleer mutabakatının hazırlanmasında rol oynayan Avrupa ülkeleriyle birlikte.
Perşembe günü İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Washington’da ABD’li mevkidaşıyla görüştü. Cuma günü ise İngiltere, Fransa ve Almanya ile birlikte İran’la Cenevre’de yapılacak görüşmelere katılacak.
İngiltere’nin ayrıyeten Ortadoğu ve Hint Okyanusu’nda çeşitli askeri ve stratejik varlıkları bulunuyor.
Bunların nasıl devreye girebileceğine bakalım:
Diego Garcia
Hint Okyanusu’ndaki bu küçücük, tropikal ada üssü, İngiltere ve ABD tarafından ortak işletiliyor. Şu anda ada, yakınındaki Mauritius’tan kiralanmış durumda. Lakin bu küçüklüğüne karşın askeri değeri son derece büyük.
İran’a 3 bin 700 kilometre arada olan Diego Garcia, ABD Hava Kuvvetleri’ne ilişkin B2 Spirit ağır bombardıman uçakları için muhtemel bir harekat üssü niteliğinde.
Bu uçaklar, dünyanın öteki hiçbir uçağının taşıyamadığı taşıyabiliyor. Bu 13,6 tonluk devasa bomba bazen “sığınak delici” olarak tanımlanıyor lakin bu tarif eksik kalıyor.
Emekli ABD’li General Petraeus bu hafta yaptığı bir açıklamada bu bombayı “dağ delici” olarak nitelendirdi.
Bu bomba, İran’ın yerin derinliklerine inşa edilmiş tartışmalı nüfuz edebilecek tek silah olarak görülüyor.
ABD, Diego Garcia’yı kullanmak isterse İngiltere’nin onayını almak zorunda.
İngiltere Başsavcısı Richard Hermer’in hükümete verdiği hukuksal görüşe nazaran, İngiltere’nin bu cins bir operasyonda yer alabilmesi için iştirakinin büsbütün savunma maksatlı olması gerekiyor.
B2 bombardıman uçaklarının menzili yaklaşık 11 bin kilometre. Bu, Missouri’deki hava üssünden İran’a kadar olan arayı kapsıyor. Havadaki yakıt ikmaliyle ABD, isterse Diego Garcia’yı kullanmadan da İran’daki gayeleri vurabilir.
Kıbrıs
İngiltere’nin Akdeniz’deki en kıymetli askeri varlıklarından biri de Kıbrıs’taki üsleri.
Bunlardan biri, şu anda Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) Typhoon savaş uçaklarının konuşlu olduğu RAF Akrotiri üssü.
Diğeri ise dağın tepesine konuşlanmış, son derece kapalı bir elektronik dinleme istasyonu olan Ayios Nikolaos.
“Ayia Nik” olarak bilinen bu tesis, İngiltere’nin Kıbrıs’taki Hâkim Üs Bölgeleri’nden biri.
Ayrıca İngiltere ordusu, uzun yıllardır Kıbrıs’ı “öncü taburu” (Middle East Spearhead Battalion) için üs olarak kullanıyor. Bu tabur, Ortadoğu’da oluşabilecek krizlerde süratli müdahale maksadıyla hazır bekletiliyor.
RAF Typhoon jetleri şu anda Irak ve Suriye’de IŞİD ve El-Kaide gayelerini izlemek ve gerektiğinde bombalamak gayesiyle yürütülen Shader Operasyonu kapsamında vazife yapıyor.
Geçen yıl, İsrail ile İran ortasında kısa periyodik yaşanan bir tansiyonda, İngiltere’ye ilişkin savaş uçaklarının İsrail’e yanlışsız gönderilen İran’a ilişkin kimi insansız hava araçlarını (İHA) düşürmeye yardım ettiği .
Ancak şu anki çatışmada İsrail’den BBC’ye yapılan açıklamada, bu türlü bir yardım talep edilmediği ve teklif edilmediği söz edildi.
Basra Körfezi
Kraliyet Donanması, Basra Körfezi ile Hürmüz Boğazı’nın deniz mayınlarından arındırılmasında uzun müddettir küçük ancak kritik bir rol oynuyor.
Bu misyon, 1980-1988 yılları ortasındaki İran-Irak savaşına kadar uzanıyor. O periyot, İran ve Irak tarafından denize çok sayıda mayın döşenmiş ve İngiltere, “Armilla Devriyesi” ismi verilen bir misyon gücünü devreye sokmuştu.
Kraliyet Donanması’na ilişkin mayın tarama gemileri, Bahreyn’de konuşlandırılmıştı. Bu varlık, yakınındaki ABD Donanması’nın 5. Filo Komutanlığı tarafından da büyük takdir topluyordu zira ABD’nin bu alandaki kabiliyeti beklenenden zayıftı.
Ancak Kraliyet Donanması’nın bu gemileri artık ömrünün sonuna yaklaştı ve İngiltere’nin bölgede askeri varlığı giderek azaltıldı. Bu da şu korkuyu doğurdu: Şayet İran, dünya petrolünün yüzde 20-30’unun geçtiği Hürmüz Boğazı’nı kapatmaya kalkarsa, tesiri ciddi olur.
İngiltere Savunma Bakanlığı, şu anda HMS Middleton isimli bir mayın tarama gemisinin Körfez’de vazife yaptığını açıkladı.
Açıklamada, “Kraliyet Donanması’na ilişkin gemiler bölgede seyir halinde” denildi. Fakat bunların “savaş misyonu için yine konuşlandırılmadığı” da bilhassa belirtildi.
İngiltere’nin Irak’ta 100 kişilik küçük bir askeri gücü ve Umman’ın Duqm limanında bir liman tesisi de mevcut.
Misilleme riski
İran, tekraren şunu açıkça belirtti: Kendisine saldıran ya da hücuma katkı sağladığını düşündüğü her ülkeye karşılık verecek.
Bu durum çoklukla misilleme olarak isimlendiriliyor.
Bu durumda en başta gaye alınacaklar, bölgede bulunan ABD üsleri ile denizdeki Amerikan savaş gemileri olacaktır.
Ancak İngiltre, örneğin Diego Garcia’daki ABD bombardıman uçaklarına İran’ı vurma müsaadesi verirse, bu misillemenin İngiltere’yi de kapsaması kuvvetle olası.
Pratikte bu; Kıbrıs’taki RAF Akrotiri üssüne balistik füze akınları manasına gelebilir.
İngiltere içinde ise güvenlik ve istihbarat servisi MI5, İran kaynaklı sabotaj, kundaklama ya da cürüm örgütleri aracılığıyla yapılabilecek düşmanca hareketlere karşı alarmda olacaktır.
Kaynak: Son Dakika
