Avrupa Birliği’nin (AB), ortak savunma projelerinin desteklenmesi için oluşturduğu Avrupa İçin Güvenlik Hareketi (SAFE), 29 Mayıs’ta resmen devreye girdi.
SAFE’in oluşturulmasında AB’nin Rusya’nın muhtemel bir saldırısından çekinmesi ve ABD’nin klasik güvenlik taahhütlerine bağlı kalacağından eskisi kadar emin olmaması tesirli oldu.
Savunma alanında, “daha fazla, daha süratli ve daha ucuza üretme” yaklaşımını pekiştirme uğraşında olan AB’nin oluşturduğu SAFE, 150 milyar Euro’luk bir fon.
Fonla, şu ana kadar savunma alanında düşük düzeyde işbirliği sergileyen AB ülkelerinin ortak tedarik yoluyla savunma kapasitelerini artırmalarının desteklenmesi amaçlanıyor.
Son periyottaki savunma atılımlarıyla dikkat çeken Türkiye’nin SAFE’e muhtemel iştirak sürecinin nasıl ilerleyeceği merak edilen bahisler ortasında.
SAFE’ten kimler yararlanabilecek?
SAFE, AB ülkelerinin faydalanması için tasarlandı.
Bununla birlikte Avrupa Ekonomik Alanı (EEA)/ Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) üyesi ülkeler ve Ukrayna da AB ülkeleriyle birebir haklarla SAFE’ten yararlanabilecekler.
Yönetmelik üçüncü ülkelerin iştirakine da kapıyı kapatmıyor. Lakin bu iştirak için kimi kurallar belirlendi.
Üçüncü ülkelerden gelecek olan bileşenlerin maliyetinin, kesin eserin maliyetinin %35’ini aşamayacak olması en dikkat çeken kurallar ortasında.
Üçüncü ülkelerin %35 hududunu şartlı olarak aşabilmesine de imkan tanınıyor.
AB’yle üyelik müzakeresi yürüten, AB adayı, potansiyel AB adayı ya da AB’yle Güvenlik ve Savunma İştiraki içinde olan bir ülkenin bu imkandan yararlanması mümkün.
Bu kapsamdaki ülkelerin SAFE’ten genişletilmiş haklarla yararlanması için AB’yle ikili güvenlik mutabakatı imzalaması gerekiyor.
Hangi silahlar kapsam dahilinde?
SAFE kapsamına giren savunma endüstrisi eserleri iki kategoriden oluşuyor.
İlk kategoride mühimmat ve füzeler, topçu sistemleri, kara muharebe kabiliyetleri ve dayanak sistemleri, küçük insansız hava araçları (NATO sınıf 1) ve ilgili anti-drone sistemleri üzere ögeler yer alıyor.
Kritik altyapı muhafaza, siber ve askeri hareketlilik ögeleri da bu kategoride.
İkinci kategoride yer alan ögelerden kimileri ise hava ve füze savunma sistemleri, deniz yüzeyi ve su altı yetenekleri, küçük insansız hava araçları dışındaki insansız hava araçları (NATO sınıf 2 ve 3) ve ilgili anti-drone sistemleri.
Stratejik hava ikmal, havada yakıt ikmali, yapay zeka ve elektronik harp ögeleri da bu listede.
Yunanistan’ın Türkiye’yi engelleme ihtimali var mı?
Yunanistan’ın Türkiye’nin SAFE sistemine mümkün iştirakinden rahatsızlık duyduğu son periyotta Yunan medyasına olduğu üzere Türk medyasına da sıkça yansıdı.
Yunanistan, Türkiye’nin iştirakini daha fazla kaideye bağlama hedefli kimi teşebbüslerde bulunduysa da istediği seviyede bir muvaffakiyet elde edemedi.
Tüzüğün oylanmasında oybirliği yerine nitelikli çoğunluk kuralının geçerli olması Atina’nın hareket alanını daralttı.
Yunanistan, ileri kademelerde Türkiye’ye karşı veto kullanabileceğinin sinyallerini vermeye devam ediyor.
Veto telaffuzlarının hayata geçmesi pratikte değerli zorluklar içerse de ihtimal dahilinde.
Düzenlemenin 16. hususunda, üçüncü bir ülkenin iştirakinin, bir AB üyesinin ya da tüm AB’nin savunma ve güvenlik çıkarlarına tehdit oluşturması halinde engellenebileceği belirtiliyor.
Bu unsur Yunanistan’ın kullanmaya çalışabileceği hususlar ortasında sayılıyor.
Türkiye açısından risk oluşturabilecek basamak hangisi?
SAFE’in kapısı müzakere sürecindeki AB adayı bir ülke olan Türkiye’ye açık.
Türkiye şayet %35’lik dilimden %65’lik dilime geçmek isterse, yönetmeliğin 17. hususu gereği, AB’yle ikili güvenlik muahedesi imzalaması gerekecek.
Bu muahedenin imzalanabilmesi için tüm üye ülkelerin onayı kaide.
Yunanistan’ın birtakım taleplerinin yerine getirilmesini sağlamak emeliyle bu kademede devreye girebileceği yorumları yapılıyor.
Türk yetkililer de en kritik basamağın bu olacağı görüşünü paylaşıyorlar.
Türkiye’nin SAFE’e iştirakine bakış nasıl?
SAFE’e ait metinde Türkiye’ye spesifik bir atıf yok.
Türk yetkililer de şu evrede Türkiye’ye yönelik özel bir engellemenin kelam konusu olmadığını teyit ediyorlar.
Türkiye’nin Avrupa savunmasına katkı sağlamasına sıcak bakan ülkelerin sayısı az değil.
Özellikle AB’nin büyük ülkeleri savunma alanında, mevcut konjonktürün de tesiriyle, Türkiye’yle münasebetleri geliştirme ve derinleştirmeye sıcak bakıyor.
İtalya, İspanya, Polonya ve Almanya bu alanda başı çeken ülkeler.
Fransa da prensip olarak Türkiye’yle savunma işbirliğini geliştirme ve SAFE’e iştirak mevzularında sorun çıkaran bir profil çizmiyor.
Savunma ve havacılık alanında Türkiye’nin üretim kapasitesi üst seviyede.
Avrupa’nın üretim kapasitesi ise daha problemli.
Bu nedenle Türkiye’nin silah sistemlerinin süratli bir formda üretilmesine katkıda bulunabileceği düşünülüyor.
NATO standartlarında üretim yapması ve eserlerinin İttifak ülkeleri tarafından kullanılıyor olması da Türkiye’nin elini güçlendiren bir öge olarak görülüyor.
Türkiye’nin beklentisi, SAFE’in, AB’yle ortasındaki savunma endüstrisi işbirliğini derinleştirmeye katkı sağlaması.
Kaynak: Son Dakika
