Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının teşebbüsleriyle 2021 yılında dalış turizmine kazandırılan Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma gemi batıkları, 108 yıl evvel yaşanan muharebelerle ilgili araştırma yapan bilim beşerlerine ışık tutuyor.
Tarihi Gelibolu Yarımadası’nda batan savaş gemilerinin bulunduğu Gelibolu Tarihi Sualtı Parkı, “HMS Majestic”, “Ertuğrul Koyu Massena ve Saghalien gemi kalıntıları”, “Helles Barçları”, “Tekke Koyu (W Beach) batıkları”, “Arıburnu Barç”, “Küçükkemikli Barçları”, “Arıburnu Layter”, “Lundy”, “HMS Louis”, “S.S. Milo”, “Tuzla”, “Denizaltı Mania Ağı”, “Bebek Kayalıkları” ve “HMS Trıumph” olmak üzere 14 noktadan dalış imkanı sunuyor.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) İnsan ve Toplum Bilimler Fakültesi Tarih Kısmı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Kolu Dr. Öğr. Üyesi Mithat Atabay, Çanakkale Savaşları’nın hem karada hem denizde hem de havada yaşanması bakımından dünyadaki birinciler ortasında yer aldığını söyledi.
Savaşların bu bağlamda üçlü bir sistemi teşkil ettiğini vurgulayan Atabay şöyle konuştu:
“Boğazları geçmek kolay değildi. Dar su yollarının karadan bilhassa tabyalar ve bataryalar vasıtasıyla korunması, birebir vakitte 1915 yılında denize döşenmiş mayınlar vasıtasıyla da korunmaya başlamıştı. O yüzden İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı’ndan geçmek için evvel mayınları temizleme ve tabyaları bertaraf etmek için uğraş etmiş, havadan da bunları denetim etmeye çalışmıştı. ‘Artık temizlendi.’ dedikleri bir basamakta, bütün istihbarat raporlarında bunu görüyoruz, 18 Mart’ta büyük saldırıyı yaparak İstanbul’a ulaşmak ve İstanbul’daki hükümeti bertaraf ederek Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak isteniyordu. Lakin 18 Mart’ta başlayan bu büyük akın, akşam olduğunda 3 büyük geminin batırılması, 4 büyük geminin de büyük yara almasıyla sonuçlandı. Bu türlü olunca aslında İngilizler donanmasının yarısını kaybetmiş oldu.”
Bazıları yüzeye çok yakın, kimileri 100 metreyi aşan derinliklerde
Atabay, Çanakkale Boğazı’ndaki batıkların, yalnızca 18 Mart 1915’te batan gemilere ilişkin olmadığını lisana getirdi.
Saldırı öncesinde işgal güçlerinin 19 Şubat’ta başlayan mayın tarama faaliyeti sırasında da birtakım gemilerinin batırıldığını anlatan Atabay, “Kara Savaşları ve 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesine kadar devam eden süreç içinde pek çok gemi battı. Burada İtilaf Devletleri’nin 16 savaş gemisi battı.” açıklamasında bulundu.
Mithat Atabay, değerli bir kısmı asker ve materyal taşıyanlar, yelkenliler ve mayın döşeyenler olmak üzere Osmanlı Devleti’ne ilişkin kimi gemilerin de batırıldığı bilgisini verdi.
İngilizlerin de 6, Fransızların da 4 denizaltısından 3’ünün batırıldığını, “Turkuaz”ın ise ele geçirildiğini aktaran Atabay şunları kaydetti:
“Bunlar aslında boğazın incisi pozisyonundadır. Neden boğazın incisi pozisyonundadır? Zira kimileri körfezden başlamak üzere ve boğazın girişinde ve boğazın çıkışına kadar olan alanda, kıyıda ya da boğazın orta bölümlerinde bulunmaktadır. Alışılmış bu gemiler tıpkı vakitte pek çok denizcinin de hayatını içinde kaybetmesine ve boğulmasına sebebiyet verdi. Pek çok savaş materyalini de beraberinde denizin tabanına taşıdı. Hem savaş tarihi araştırmacıları hem de dalış turizmi yapanlar bu batıkları uzun yıllardır merak ediyordu. Tarihi Alan Başkanlığı kurulduktan sonra deniz turizmine açılarak savaş araştırmaları, bilhassa deniz savaşları tarihi araştırmaları için bu alanlara denetimli formlarda dalışa müsaade verecek bir sistem kuruldu.
Bazıları yüzeye çok yakın olmasına karşın kimileri 100 metrenin daha derinliğinde bulunuyor. Bu gemilere dalışla birlikte hem yurt dışından Gelibolu Yarımadası’na ilgi artarken hem de bu cins tertipler bilhassa yüksek maliyet teşkil ettiği için ülkemize döviz kazandırması açısından dikkati cazip olmuştur. Çanakkale Savaşları’nın denizdeki batıkları ve gereçleri yeni bilgilere ulaşmamızı da sağladığı için bilhassa ne formda battıklarını ve nasıl vuruldukları konusunda değerli bilgiler veriyorlar. Zira batıkların pozisyonları, meydana gelen patlamalar bize bunları açıkça gösteriyor. Su altındaki savaş kalıntılarından çok kıymetli bilgilere sahip oluyoruz. O yüzden de bugün dünya yalnızca karada Gelibolu Yarımadası’nı ziyaret etmek isteyen ziyaretçilerle değil birebir vakitte deniz adamlarını da denizde batıklara dalarak beklemektedir.”
Kaynak: Son Dakika
