Yaz aylarının gelmesiyle, kene ısırması kaynaklı Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığından vefatlar yeniden gündeme gelmeye başladı.
Son olarak Sivas’tan 67 yaşındaki bir kişinin mevt haberiyle vilayette bu yıl KKKA nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı yediye çıktı.
Kayseri’de bu yıl dört kişi birebir hastalık yüzünden hayatını yitirdi.
Sağlık Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran KKKA’nın Türkiye’de tespit edildiği 2002’den 2024’e dek, 17 bin 132 hadise ve 819 mevt kayıtlara geçti.
Bakanlık 11 Haziran’da, bu yıl kene yoğunluğu ile hadise ve mevt sayısının olağan seyre kıyasla daha fazla olduğu savları üzerine yazılı açıklama yaptı:
“Türkiye’de kene yoğunluğunun evvelki yıllardan daha fazla olduğuna dair bir tespitimiz bulunmamaktadır.”
Bakanlık tüm kenelerde hastalık etkeni olmadığını, yani her kene tutunan kişinin hastalığa yakalanmadığını da vurguladı.
Kene nedir?
Sivas, kene hadiselerinin ve ölümlerin en çok görüldüğü vilayetlerden.
BBC Türkçe‘ye konuşan Sivas’taki Cumhuriyet Üniversitesi’nden Parazitoloji uzmanı Veteriner Tabip Prof. Dr. Kürşat Altay, keneleri “çok kıymetli bir vektör, yani hastalık taşıyıcı olan bir eklem bacaklı” olarak tanım ediyor.
Aynı vakitte Türkiye Veteriner Hekimler Birliği Bilim Konseyi Üyesi olan Altay, dünyada 900’den fazla kene çeşidi olduğunu, Türkiye’de bilinen kene tipi sayısının 35 olduğunu belirtiyor.
KKKA hastalığının taşıyıcısı LatinceHyalomma marginatum adı verilen tıp.
Prof. Dr. Kürşat Altay bu çeşit için, “Üreme potansiyelleri çok yüksek. Bir kene 10 bini aşkın yumurta bırakır. Konakları konusunda seçici değildir, bulabildiği tüm hayvanlardan kan emer” diyor.
Keneler nasıl hastalık yayıyor?
Kenelerin tek besin kaynağı kan.
Prof. Dr. Altay’ın verdiği bilgilere nazaran ömürleri boyunca üç defa kan emiyorlar. Larva, orta periyot nimf ve erginliğe geçiş periyotlarında.
Keneler insanları ısırdıklarında sivrisinek üzere acı vermiyor ve hissedilmiyor.
Altay, keneler için “Konağa tutununca bütün morfolojik ve biyolojik özellikleri birbirini tamamlar” diyor ve ekliyor:
“Morfolojik özelliği oraya sıkıca tutunmasına yardım eder. 15 gün bir yerden ayrılmadan orada kan emer. Zati vektörlüğün, yani hastalık taşımanın temelinde de bu kan emme vardır.”
Prof. Kürşat Altay, kenelerin emdikleri kanın pıhtılaşmasını tükürük salgılarıyla önlediğini söylüyor:
“Kenelerin tükürük salgısında pıhtılaşmayı engelleyen unsurlar var. Bunun için tükürük salgısı yaparken tıpkı yolla kendisindeki virüsleri, patojenleri karşıya nakleder.”
En sık hangi bölgelerde görülüyor?
KKKA hadiseleri ve vefat haberleri genelde Tokat, Sivas, Kayseri, Giresun üzere vilayetlerde ağırlaşıyor.
Prof. Altay, Kelkit Vadisi ismi verilen, Erzurum ve Artvin’den başlayıp Çorum ve Amasya’ya kadar devam eden bölgede hyallomma marginatum türünün keneler ortasında birinci sırada görüldüğünü söylüyor.
Prof. Altay bunun nedenini şöyle açıklıyor:
“Gerek yükselti, gerek nem oranı, gerek ısı, gerekse uygun konak yoğunluğu bu bölgedehyalomma marginatumiçin en en ülkü ortamı olulturuyor. Bu kene çeşidi İç Anadolu’da da var, Ankara’da, Manisa’da da var. Lakin en ülkü, uygun bölgede en ağır biçimde bulunuyor.”
Keneyle gayret mümkün mü?
Peki kenelerle çaba mümkün mü?
Prof. Altay, “Şu an keneleri büsbütün yok edemiyoruz diye kabul ediyoruz” diyor ve bunu nedenlerini dört başlıkta sıralıyor:
Altay, “Bunları kabul ederek hareket etmemiz ve insanları muhafazaya çalışmamız gerekiyor” diye de ekliyor.
Korunma için ne yapmalı?
Kene tutunması, deri hastalıkları ile uğraşan tıp biliminin (dermatoloji) alanına giriyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıklar Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Sema Aytekin kene tutunmasından korunma tedbirlerini şöyle sıralıyor:
Prof. Aytekin, kene tutunması durumunda, kenenin mümkün olduğu kadar kısa müddette çıkartılması ve bir sıhhat kuruluşuna gidilmesinin beklenmemesi gerektiğini vurguluyor.
Aytekin, “Çünkü kene ne kadar uzun müddet deride kalırsa, hastalık o kadar bulaştırıcı olabiliyor” diyor.
Kene nasıl çıkartılmalı?
Aytekin kenelerin inançlı çıkartılabilmesi için yapılması gerekenlerin başında çıplak elle dokunmamak olduğunu söylüyor:
“Mümkünse eldivenle, ancak açık alanda eldiven bulunamazsa bir naylon ya da kumaş olabilir, bununla kenenin mümkün olduğu kadar cilde yakın kısmından, baş kısmından tutularak çıkarılması gerekir.
“Tabii elle tutmak çok sıkıntı. Bir cımbız varsa cilde çok yakın kısmından keneyi tutarak çekmek en hoşu. .”
Aytekin, kenenin karın kısmının tutulmaması ve patlatılmaması gerektiğini bilhassa vurguluyor.
Çıkartıldıktan sonra da tutulum alanının antiseptikle, sabunlu suyla ya da hiçbiri yoksa yalnızca suyla temizlenmesi gerektiğini anlatıyor ve ekliyor:
“Hastalığın sık görüldüğü bir yer değilse, kene pak çıkarılırsa hastaneye gitmeye gerek yok. Lakin olur da bir hafta içinde ateş olursa, öteki bir şikayet olursa hastaneye gidebilir. Her kene hastalık bulaştıracak diye bir şey yok. Her kene ısırığında telaşlanmaya gerek yok.”
Sağlık Bakanlığı’nın de bu istikamette.
Bakanlık “Kişi keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sıhhat kuruluşuna başvurmalıdır” diyor.
Kenelerin yol açtığı hastalıklar
Sağlık Bakanlığı’na nazaran KKKA, kenenin tutunması yahut bununla temas sonucu bulaşıyor.
Ayrıca virüslü hayvanların yahut hasta insanların kan, doku, beden sıvılarına korunmasız temas sonucu da bulaşabiliyor.
Hastalık virüsün alınma biçimine bağlı olarak 1-14 gün sürebilen kuluçka periyodundan sonra ateş, halsizlik, üşüme, titreme, yaygın kas ağrıları, baş ağrısı, bulantı-kusma, ishal, yüzde ve gözlerde kızarıklık, deri döküntüsü üzere şikâyetlerle kendini gösteriyor.
Bilinen net tedavisi ya da aşısı olmayan hastalığın tedavisinde dayanak tedavisi seçenekleri oluşturuyor.
Hastaların yüzde 5’e yakını hayatını kaybediyor.
Kenelerin yol açtığı bir öbür önemli hastalık da Lyme hastalığı.
Yine Sıhhat Bakanlığı’nın aktardığı bilgilere nazaran bulaşma, enfekte İxodes cinsi kenelerin ısırmaları sonucu gerçekleşiyor.
Hastalığın belirtileri ortasında deri döküntüsü, eklem ağrıları, baş ağrısı, yorgunluk ve ateş üzere semptomlar bulunabiliyor. Teşhis klinik belirtiler, fizikî muayene ve kan testleri ile konulabiliyor.
Lyme hastalığı antibiyotiklerle tedavi edilebiliyor. Tedavi müddeti ve kullanılan antibiyotikler, hastalığın evresine ve şiddetine nazaran değişiklik gösterebiliyor.
Hastalık vaktinde tedavi edilmezse önemli sıhhat sıkıntılarına yol açabiliyor.
Bunlar ortasında deri döküntülerinin bedene yayılması, yüz felci, beyin zarı iltihabı nedeniyle şiddetli baş ağrısı ve ense sertliği, büyük eklemlerde ağrı ve şişlik, kalp çarpıntısı ve baş dönmesi yer alıyor.
Kaynak: Haberler.com
