İsrail, İran’ın nükleer programını amaç alan son yılların en büyük hava hücumlarını gerçekleştirdi. Bu ataklara İran misillemeyle karşılık verdi ve iki ülke günlerdir karşılıklı olarak birbirlerini vurmaya devam ediyor.
İsrail’de en az 10 kişi hayatını kaybetti. İran’ın başşehri Tahran da dahil olmak üzere çeşitli bölgelerde konutlar maksat alındı. İran basınına nazaran İsrail akınlarında şu ana kadar 128 kişi ömrünü yitirdi.
Tahran’daki beşerler ne yapacaklarını, nasıl reaksiyon vereceklerini bilemiyor.
BBC Farsça Servisi’ne konuşan birçok kişi, İran’daki ömrü şu anda “kilitlenmiş” ya da “sıkışıp kalmış” olarak tanımlıyor.
Bir bayan, “İki gecedir uyuyamıyorum. Çok sıkıntı vakitler geçirdim” diyor.
Çocukken 1980’lerde yaşadığı İran- Irak savaşını hatırladığını söylüyor:
“O devir ataklar başladığında en azından hava saldırısı sirenleri çalardı ya da bir formda evvelce uyarılırdık. Fakat artık o denli bir şey yok. Ne siren var ne ihtar. Yetkililer artık hayatlarımızı umursamıyor üzere hissediyoruz.”
BBC Farsça muhabiri Ghoncheh Habibiazad’ın aktardığına nazaran, savaştan sonra doğmuş genç jenerasyon, bu cins bir atmosferi hiç deneyimlemedi.
Tahran’da yaşayan bir öteki kişi şunları söylüyor:
“Yakınlardaki tüm akaryakıt istasyonlarında uzun kuyruklar vardı, ben de otomobille meskenden uzak bir yere gitmek zorunda kaldım.”
Kentte yaşayan kimi beşerler, devlet yetkililerinin yaşadığı bölgelerden uzaklaşmak için kent dışına taşınmayı düşünüyor.
İnternet irtibatının çok zayıf olması nedeniyle ülkedeki yakınlarla irtibat kurmak neredeyse imkânsız hale gelmiş durumda.
Yurtdışında yaşayan birçok İranlı, ülkedeki sevdiklerine bildiriler gönderip bir cevap alabilmeyi umuyor.
Tahran’da yaşayan bir bayan, taarruzlardan kaçmak için kentten ayrılmayı düşündüğünü söylüyor:
“Hepimiz daha küçük kentlere, köylere gitmeyi düşündük. Gidebileceğimiz her yere… Lakin sevdiklerimizden ayrılamıyoruz. Onları burada bırakmak sıkıntı. Şu an yaşadıklarımız İran halkı için hakikaten adil değil.”
“Felç olmuş durumdayız,” diyor.
“Ülke başkanlarının bizim hayatlarımızı umursamadığını bilmek acı verici. Kaygı, yorgunluk ve ağır gerilim içinde bu günleri geçirmeye çalışıyoruz. Bu sahiden çok sıkıntı ve dayanılmaz bir süreç.”
Başka bir Tahranlı ise şöyle diyor:
“Tahran’dan ayrılamam. Yaşlı anne babam var, onlar uzun yol yapamaz. Onları bırakıp gidemezdim. Üstelik işe gitmek zorundayım. Ne yapabilirim ki?”
Bazı şahıslar, İsrail ordusundan İranlılara askeri bölgelerin yakınından uzaklaşmaları istikametinde ikaz iletileri aldıklarını belirtiyor.
Bir kişi şöyle diyor:
“Evet, maalesef o iletisi ben de gördüm. Lakin biz neresi askeri bölge, neresi değil, bunu nasıl bilebiliriz ki?”
Öte yandan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hücumların ikinci gününde İran halkına hitaben bir ileti yayımlayarak rejimi devirmeye çağırdı.
Ancak BBC Farsça muhabiri Daryoush Karimi’ye nazaran, ülkede şu ana kadar güvenliğini ön planda tutan halktan bu davete karşılık geldiğine dair bir işaret yok.
Resmi telaffuz: “Zafer” anlatısı nasıl kuruldu?
BBC Farsça muhabiri Pouyan Kalani’ye nazaran, İran halkını en çok sarsan şey nükleer tesislerin ya da hava üslerinin maksat alınması değil, direkt sivil binaların vurulması oldu.
Ne kamuoyu ne de yetkililer bu türlü bir saldırıyı bekliyordu.
Enkaz altındaki bir çocuğun cansız vücudu, toz toprak içinde bir oyuncak ayı ve sokaklara saçılmış bir fotoğraf defteri… İranlılar, bu cins sahneleri en son İran-Irak Savaşı sırasında görmüştü; üstelik Tahran üzere büyük kentlerin sokaklarında değil.
Tahran’da kendini adeta cephe çizgisinde bulan pek çok kişi, şu soruları sormaya başladı:
“Neler oluyor? Ataklar ne kadar yaygın? Kendimizi ve sevdiklerimizi nasıl koruyabiliriz?”
İsrail’in birkaç saat içinde İran’ın stratejik askeri ve nükleer gayelerini vurabilmesi, İran’ın hava savunma sistemlerinin aktifliği konusunda büyük soru işaretleri yarattı.
Ancak taarruzun üzerinden saatler geçmesine, hatta bir gün dolana kadar, İranlı yetkililerden halka rastgele bir açıklama gelmedi. Ne taarruzların boyutuna dair bilgi verildi ne de vatandaşların ne yapması gerektiğine ait bir yönlendirme yapıldı.
İnsanların aklındaki temel soru şuydu: “Ülke savaşa mı girdi?”
Ancak devlet televizyonuna çıkan tüm yetkililer, her şeyin “kontrol altında” olduğunu ve kentlerin “güvenli ve sakin” olduğunu öne sürüyordu.
Hiçbir yetkili, İsrail savaş uçaklarının nasıl olup da Tahran’a kadar hiçbir maniyle müsabakadan gelip amaçlarını vurabildiğini açıklamadı.
Ancak Cuma öğlenden sonra, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in biri yazılı, oburu görüntü olmak üzere iki ileti yayımlamasının akabinde, devlet medyasındaki sunucular ve yorumcular “sert intikam” telaffuzunu öne çıkarmaya başladı.
Hamaney görüntü bildirisinde, “Silahlı kuvvetler güçlü formda karşılık verecek ve Siyonist rejimi diz çöktürecektir,” dedi.
Aynı akşam İran, Tel Aviv’e balistik füzeler fırlattı. Devlet medyası Tel Aviv’in merkezine düşen füzelerin imgelerini canlı yayına taşıdı.
Bu yayınlarda uzmanlar, İran füzelerinin İsrail’in hava savunmasını delip geçtiğini, bunun bir “ders” ve “ezici karşılıklar serisi” olduğunu vurguluyordu.
Böylece devlet medyasında “zafer anlatısı” şekillendi. Tel Aviv’de çalan sirenler bile “İsrail’in korkusunun” göstergesi olarak sunuldu.
Tüm bunlar olurken, İsrail’in Natanz, Fordow ve İsfahan’daki nükleer tesislerine ve hava üslerine yönelik taarruzları hâlâ sürüyordu. Cumartesi sabahı erken saatlerde ise Tahran semalarında hâlâ düşman insansız hava araçları görülüyordu.
Bazı vatandaşlar araçlarına akaryakıt almak için istasyonlara akın etti, uzun kuyruklar oluştu. Kimileri ise ekmek, pirinç, yağ üzere temel besin eserlerini stoklama sıkıntısına düştü.
Birkaç saat sonra İran İçişleri Bakanı devlet televizyonuna çıkarak halka şu ihtarlarda bulundu:
“Sakin olun, paniğe kapılmayın. Yalnızca resmi kaynaklara itimadın. Gereksiz seyahatlerden kaçının. Acil servislerle iş birliği yapın.”
Ancak bu açıklamalar, halkı yatıştırmaktan çok onları denetim altına almaya yönelik bir davet üzere yankı buldu.
İslam İhtilal Muhafızları Ordusu’ndan kimi üst seviye kumandanlar ve nükleer bilim insanlarının öldüğü duyurulsa da, yetkililer tarafından yapılan bilgilendirme çok sonluydu.
Bazı eyalet valileri ya da mahallî Kızılay yetkilileri tarafından açıklanan dağınık can kaybı bilgileri dışında, atakların kapsamı ya da tesiri hakkında net bir bilgi verilmedi.
Resmi haber ajansları ise hükümet yetkilileri, dini kümeler ve çeşitli kurumların ortak anlatısına odaklandı:
“Mazlum lakin dirençli bir millet” anlatısı vurgulandı, İran’ın bölgesel müttefiklerini içeren “Direniş Ekseni”ne bağlılık teyit edildi ve dini öndere “ağır intikam” davetleri yapıldı.
Ancak tüm bu telaffuzlara karşın, temel sorular hâlâ yanıtsız kaldı:
Bu çapta ataklar nasıl gerçekleşti? Kaç sivil ve yetkili ömrünü yitirdi? Hangi stratejik tesisler gaye alındı? Zararın boyutu ne? Tahran ve başka kentler nitekim inançlı mi?
Kaynak: Son Dakika
